Dụng cụ tránh thai trong tử cung

Bµi XXV

Dụng cụ tránh thai trong tử cung

1.  Chỉ định

Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, muốn áp dụng một biện pháp tránh thai tạm thời nhưng dài hạn và không có chống chỉ định.

Dụng cụ tránh thai trong tử cung (dụng cụ tử cung) cũng được dùng như một biện pháp tránh thai khẩn cấp.

2. Chống chỉ định

Về kinh nguyệt: rong kinh, kinh nhiều, đau bụng kinh nặng, rong huyết bất kỳ do nguyên nhân gì.

Về phụ khoa: mọi viêm nhiễm đường sinh dục chưa được chữa khỏi (viêm âm đạo, viêm cổ tử cung), viêm tử cung, viêm vòi trứng, buồng trứng, viêm tiểu khung, sa sinh dục, khối u lành tính hoặc ác tính trong tử cung hay ở cổ tử cung; các dị dạng ở tử cung.

Về tiền sử sản khoa: chưa đẻ lần nào, đã bị chửa ngoài tử cung, đang có thai hoặc nghi ngờ có thai, có sẹo mổ ở tử cung trong vòng 6 tháng. Sau 6 tháng nếu cần, đặt ở bệnh viện.

Về tiền sử bệnh tật: bệnh tim, các bệnh về máu có rối loạn đông máu, thiếu máu nặng, cơ địa dễ nhiễm khuẩn, tiểu đường, giảm bạch cầu, điều trị Corticoid kéo dài. Nếu đã có các bệnh này cần chuyển khách hàng lên tuyến trên.

3.  Quy trình thực hiện

3.1. Thăm khám đánh giá trước khi áp dụng biện pháp.

Hỏi kỹ tiền sử để phát hiện chống chỉ định (dùng bảng kiểm).

Thăm khám thích hợp để loại trừ có thai, ra máu không rõ nguyên nhân và các chống chỉ định.

3.2. Thời điểm đặt dụng cụ tử cung

Nguyên tắc: có thể đặt dụng cụ tử cung bất kỳ ngày nào trong vòng kinh, khi đã chắc chắn người đó không có thai.

Sau đẻ: có thể đặt vào các thời điểm:

Sau đẻ 6 tuần lễ (hết thời kỳ hậu sản). Có thể đặt ở Trung tâm Y tế huyện hoặc tuyến cao hơn, nếu đặt ở xã phải do đội lưu động của huyện đặt.

Chú ý: Không nên đặt ở trạm y tế xã vì lúc này tử cung còn mềm, dễ có tai biến thủng tử cung.

Trong vòng dưới 6 tháng sau đẻ, nếu bà mẹ chưa có kinh trở lại và đang nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ.

Những trường hợp nghi ngờ phải làm xét nghiệm chẩn đoán thai sớm.

Sau nạo hút thai: có thể đặt dụng cụ tử cung ngay sau khi nạo hút nếu đảm bảo không sót rau và không nhiễm khuẩn

Ðặt dụng cụ tử cung để tránh thai khẩn cấp: cần đặt càng sớm càng tốt trong vòng 5 ngày đầu sau khi giao hợp không được bảo vệ, trừ trường hợp bị cưỡng hiếp vì có thể đã bị lây nhiễm BLTQÐTD.

3.3. Ðặt dụng cụ tử cung loại TCu 380-A

3.3.1. Chuẩn bị đặt

Kiểm tra dụng cụ và bao đựng dụng cụ tử cung (thời hạn sử dụng, bao còn nguyên vẹn).

Cho khách hàng đi tiểu.

Khách hàng nằm trên bàn theo tư thế phụ khoa.

Giải thích cho khách hàng các thủ thuật đang chuẩn bị tiến hành.

Khám trong để xác định tư thế, thể tích tử cung và phần phụ.

Thay găng vô khuẩn.

Sát khuẩn bộ phận sinh dục ngoài (kẹp sát khuẩn 1).

Trải khăn vô khuẩn.

Tư thế thầy thuốc: ngồi trên ghế, khoảng giữa 2 đùi của khách hàng. Nếu có người phụ thì người phụ đứng bên trái thầy thuốc (đi găng vô khuẩn ở tay cầm van hoặc dụng cụ).

3.3.2. Các thao tác đặt dụng cụ tử cung

- Bộc lộ cổ tử cung.

Mở âm đạo bằng van.

Sát khuẩn cổ tử cung và túi cùng âm đạo bằng Betadin (kẹp sát khuẩn 2).

Cặp cổ tử cung bằng kẹp Pozzi và kéo nhẹ xuống.

- Ðo buồng tử cung.

Ðưa thước đo vào tử cung theo hướng của nó trong tiểu khung, không chạm vào âm hộ và thành âm đạo.

Xác định độ sâu buồng tử cung.       

- Lắp dụng cụ tử cung vào ống đặt

Lắp dụng cụ tử cung trong bao.

Ðiều chỉnh núm xanh trên ống đặt đúng hướng và đúng độ sâu buồng tử cung.

- Ðưa dụng cụ tử cung vào trong tử cung

Cầm ống đặt đúng tư thế, đúng hướng, tay kia cầm kẹp Pozzi kéo cổ tử cung về phía âm môn rồi nhẹ nhàng đưa ống đặt (có dụng cụ tử cung) qua cổ tử cung vào trong, chạm đáy tử cung.  

Giữ nguyên cần đẩy, kéo ống đặt xuống để giải phóng cành ngang chữ T.

Ðẩy nhẹ ống đặt lên để đảm bảo dụng cụ tử cung nằm sát đáy tử cung.

Giữ nguyên ống đặt, rút cần đẩy ra ngoài.

Rút ống đặt.

Cắt dây dụng cụ tử cung để lại từ 2 - 3cm và gấp vào túi cùng sau âm đạo.

- Tháo dụng cụ

Tháo kẹp Pozzi.

Sát khuẩn lại cổ tử cung, âm đạo bằng Betadin, cầm máu (nếu cần).

Tháo van hay mỏ vịt.

Thông báo cho khách hàng biết công việc đã xong.

3. 4. Ðặt dụng cụ tử cung loại Multiload

3.4.1. Chuẩn bị đặt

Như cách chuẩn bị đặt TCu 380-A.

3.4.2. Các thao tác đặt dụng cụ tử cung

- Bộc lộ cổ tử cung (như với TCu 380-A).

- Ðo buồng tử cung (như với TCu 380-A).

- Ðưa dụng cụ tử cung vào trong tử cung:

Mở bao bì, đặt núm điều chỉnh đúng hướng và độ sâu buồng tử cung.

Một tay cầm kẹp Pozzi kéo cổ tử cung về phía âm môn, tay kia giữ ống đặt (có dụng cụ tử cung) đúng hướng (theo núm điều chỉnh) đẩy dụng cụ tử cung vào qua cổ tử cung theo đúng tư thế tử cung cho tới khi chạm đáy.

Rút ống đặt ra ngoài.

Cắt đuôi dụng cụ tử cung để lại 3cm, gấp vào túi cùng sau âm đạo.

- Tháo dụng cụ (như với TCu 380-A).

3.5. Tháo dụng cụ tử cung

3.5.1. Chỉ định tháo dụng cụ tử cung

- Vì  lý do y tế:

Có thai (nếu thấy dây dụng cụ tử cung mới được tháo).

Ra nhiều máu.

Ðau bụng dưới nhiều.

Nhiễm khuẩn tử cung hoặc tiểu khung.

Phát hiện tổn thương ác tính hoặc nghi ngờ ác tính ở tử cung, cổ tử cung.

Dụng cụ tử cung bị tụt thấp.

Ðã mãn kinh (sau khi mất kinh 12 tháng trở lên)

Dụng cụ tử cung đã hết hạn (10 năm với TCu 380-A, 5 năm với Multiload): sau khi tháo có thể đặt ngay dụng cụ tử cung khác (nếu khách hàng muốn)

- Vì  lý do cá nhân:

Muốn có thai trở lại.

Muốn dùng một biện pháp tránh thai khác.

Thấy không cần dùng biện pháp tránh thai nào nữa.

3.5.2.  Cách tháo dụng cụ tử cung

Một số dụng cụ tử cung dùng trước đây không có dây, cần phải dùng móc tháo vòng chuyên dụng để lấy ra và phải do bác sĩ chuyên khoa thực hiện ở bệnh viện, không làm ở trạm y tế xã.

Hai loại TCu 380-A và Multiload đều có dây  nên chỉ cần dùng kẹp cặp vào cả 2 dây  nhẹ nhàng kéo ra là được.

Nếu không nhìn thấy dây thì phải siêu âm xem dụng cụ tử cung còn nằm trong tử cung hay không và chuyển lên tuyến trên để tháo.

4. Tư vấn

Cung cấp thông tin về dụng cụ tử cung

Lắng nghe tìm hiểu nhu cầu của khách hàng về dụng cụ tử cung.

Cho khách hàng quan sát các loại dụng cụ tử cung hiện có, chủ yếu hướng dẫn cụ thể về loại dụng cụ tử cung khách hàng sẽ dùng.

Trên mô hình hay hình vẽ, giải thích cho khách hàng vị trí dụng cụ tử cung nằm trong tử cung và cách đặt.

Hiệu quả, thuận lợi và bất lợi của dụng cụ tử cung. Biện pháp không có tác dụng phòng tránh bệnh LTQÐTD. Người đặt dụng cụ tử cung nếu bị BLTQÐTD dễ dẫn đến vô sinh.

Cho khách hàng biết hạn dùng của dụng cụ tử cung để đến tháo khi hết hạn.

Hướng dẫn khách hàng tự theo dõi dụng cụ tử cung, cách sử dụng thuốc được cấp sau khi đặt dụng cụ tử cung.

Dặn dò khách hàng đến khám kiểm tra lại sau một tháng, khám định kỳ hàng năm và những trường hợp cần đi khám lại ngay khi có dấu hiệu bất thường.

Khách hàng có quyền đề nghị tháo bỏ để dùng một biện pháp tránh thai khác nếu họ không muốn tiếp tục mang dụng cụ tử cung.

Ðặt một số câu hỏi về những điều cơ bản đã tư vấn cho khách hàng để họ trả lời.

Ðảm bảo sự bí mật, riêng tư của khách hàng.